Κτιριακές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις στην Κύπρο - Σύγκριση με ελληνικές

1.Εισαγωγή

Με αφορμή και αιτία προγράμματα κατάρτισης για ηλεκτρολόγους που οργανώθηκαν το Μάιο και τον Ιούνιο 2017 σε συνεργασία με το Σύνδεσμο Εργοληπτών Ηλεκτρολόγων Κύπρου (ΣΕΗΚ), ο γράφων βρέθηκε για μερικές εβδομάδες στη Λευκωσία.  Έτσι δόθηκε η ευκαιρία να γίνουν επισκέψεις σε εργοτάξια και σε κτίρια, να γίνουν πολλές ηλεκτρολογικές συζητήσεις, ανταλλαγή γνώσεων, εμπειριών και απόψεων και να ερευνηθούν με ηλεκτρολογικό μάτι ελληνοκυπριακές κτιριακές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Όλα αυτά με τη βοήθεια πάντα των δυναμικών Ελληνοκύπριων ηλεκτρολόγων του ΣΕΗΚ. Ετσι μπήκε η ιδέα για τη δημιουργία αυτού του άρθρου. Κύριος στόχος του είναι μια σύντομη παρουσίαση των προδιαγραφών, των τεχνικών, των κανόνων και των υλικών που χρησιμοποιούνται στις ελληνοκυπριακές κτιριακές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις και μια συνοπτική σύγκρισή τους σε μερικά σημεία με τις ελληνικές κτιριακές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Είναι μια ακόμα συνεργασία με τον ΣΕΗΚ, μια προσπάθεια ενημέρωσης των ηλεκτρολόγων της Ελλάδας και της Κύπρου για τα ηλεκτρολογικά ισχύοντα και συμβαίνοντα και στις δύο χώρες.

2. Δίκτυο διανομής, σύνδεση με το δίκτυο  

Το δημόσιο δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας Μέσης Τάσης της Κύπρου είναι τριφασικό στα 11KV αντί των 15KV και 20KV της Ελλάδας.
Την ευθύνη του δημόσιου δικτύου διανομής (όπως επίσης και της παραγωγής, μεταφοράς και προμήθειας) έχει η Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ).
Όι υποσταθμοί υποβιβασμού σε χαμηλή τάση (ΧΤ) 230/400V είναι τοποθετημένοι κυρίως σε κολώνες, εκτός μερικών εντός πόλεων όπως και στην Ελλάδα.

Για τα περισσότερα κτίρια που τροφοδοτούνται με 230/400V κατευθείαν από το δημόσιο δίκτυο διανομής ΧΤ, το σύστημα των γειώσεων είναι ΤΤ (άμεση γείωση) με ηλεκτρόδιο γείωσης ανά κτίριο.
Δεν χρησιμοποιείται για ηλεκτρόδιο γείωσης δημόσιο δίκτυο ύδρευσης όπως παλαιότερα στο δίκτυο ΤΤ της Αθήνας.
Η ΑΗΚ διαθέτει επίσης παροχές με σύστημα γειώσεων ΤΝ-C-S αλλά μόνο για μεγάλες απαιτήσεις ισχύος. Κτίρια που διαθέτουν δικό τους μετασχηματιστή υποβιβασμού ή εφεδρική ηλεκτρογεννήτρια μπορούν να έχουν εσωτερικό σύστημα γειώσεων ΤΝ.

Όλοι οι μετρητές ηλεκτρικής ενέργειας για δίκτυα ΧΤ που εγκαθίστανται ή αντικαθίστανται τα τελευταία χρόνια από την ΑΗΚ είναι πλέον ηλεκτρονικοί.

Σε κάθε ηλεκτρική παροχή ΧΤ η ΑΗΚ εγκαθιστά εκτός από το μετρητή και διάταξη ή διατάξεις προστασίας από υπερένταση και βραχυκύκλωμα. Αυτές μπορεί να είναι ασφάλειες βραδείας χαρακτηριστικής με βάση τα βρετανικά Πρότυπα ή μικροαυτόματοι με ειδική χαρακτηριστική (τύπου Ε). Όλα αυτά τα υλικά είναι σφραγισμένα το καθένα ξεχωριστά από την ΑΗΚ, όχι όμως σε ενιαίο κέλυφος (κιβώτιο) όπως στην Ελλάδα αλλά ξεχωριστά.
Μετά από αυτά ξεκινά η ευθύνη των ηλεκτρολόγων. Στους χώρους που τοποθετούνται αυτά τα υλικά έχουν πρόσβαση και οι χρήστες των εγκαταστάσεων αλλά και οι ηλεκτρολόγοι βέβαια και ονομάζονται δωμάτιο ή ερμάρι μετρητών. Σε νέα κτίρια, τα ηλεκτρολογικά υλικά σύνδεσης με το δίκτυο ευθύνης της ΑΗΚ (π.χ. διακλαδώσεις, εκτός από τους μετρητές) είναι σε ξεχωριστό χώρο με άμεση πρόσβαση από το δρόμο, ο χώρος αυτός είναι κλειδωμένος, ονομάζεται δωμάτιο ΑΗΚ και σε αυτόν έχει πρόσβαση μόνο το προσωπικό της ΑΗΚ. Σε πολυκατοικίες υπάρχει επίσης ξεχωριστός χώρος για τους μετρητές. Ενδιαφέρον είναι ότι οι μετρητές και τα υλικά προστασίας τους είναι τοποθετημένα σε ξύλινα πάνελ.
Η ΑΗΚ δίδει εργοταξιακές παροχές οι οποίες λειτουργούν με ευθύνη και εποπτεία του ηλεκτρολόγου γι’ αυτό επιβάλλεται να υπάρχει στο εργοτάξιο πινακίδα με τα στοιχεία του ηλεκτρολόγου ώστε σε περίπτωση ανάγκης αυτός να εντοπίζεται εύκολα. Το Κεντρικό Προστατευτικό μέσο κάθε ηλεκτρικής εγκατάστασης, αμέσως μετά το μετρητή της ΑΗΚ, προσφέρει προστασία έναντι υπερέντασης, βραχυκυκλώματος και έναντι έμμεσης επαφής.

Το Κεντρικό Προστατευτικό μέσο της εγκατάστασης αποτελείται συνήθως από:        
- Μικροαυτόματο (MCB) με ονομαστικό ρεύμα αναλόγως της ζητούμενης ισχύος και της ασφάλειας της ΑΗΚ.
- Διάταξη διαφορικού ρεύματος (RCD) με ΙΔΝ<=300mA Type S (Selective) για προστασία έναντι έμμεσης επαφής και έναντι πυρκαγιών. 
 
Οι δύο πιο πάνω συσκευές είναι μηχανικά μανδαλωμένες και λειτουργούν ως μία συσκευή. Εναλλακτικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί μία συσκευή RCBO η οποία προσφέρει τις ίδιες δυνατότητες. Αυτή η κεντρική προστατευτική συσκευή συνηθίζεται να ονομάζεται ‘‘αυτόματο’’. Σε παλαιότερες εγκαταστάσεις σε αυτή τη θέση χρησιμοποιείτο συσκευή Earth Leakage Circuit Breaker (E.L.C.B) με ΙΔΝ<=500mA. Λόγω των ρευμάτων βραχυκύκλωσης αλλά και των επιπρόσθετων απαιτήσεων της 16ης έκδοσης του BS 7671 για καλύτερη προστασία τόσο του εξοπλισμού όσο και των καταναλωτών αυτή η πρακτική δεν χρησιμοποιείται  πλέον σε νέες εγκαταστάσεις.   Σε μεγαλύτερες βιομηχανικές ή εμπορικές εγκαταστάσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί RCD και με μεγαλύτερο IΔΝ ρυθμιζόμενο αλλά απαραίτητα με χρονοκαθυστέρηση (S) αλλά η τιμή της αντίστασης της γείωσης της εγκατάστασης πρέπει να είναι τέτοια ώστε να διασφαλίζεται η μέγιστη τάση επαφής στα 50V. Όι κύριοι λόγοι για τη συγκεκριμένη προστασία είναι: - Σε περίπτωση σφάλματος L-PE μετά την RCD να μειώνει το ρεύμα σφάλματος. Έτσι οι διατομές των αγωγών προστασίας (ΡΕ) μπορούν να έχουν μικρότερη διατομή από τους αγωγούς φάσεων. - Η προστασία από ηλεκτροπληξία από έμμεση επαφή με διατήρηση της τάσης επαφής στα μεταλλικά μέρη της εγκατάστασης που συνδέονται στον αγωγό ΡΕ σε ακίνδυνα όρια (μικρότερη από 50V).   Ό συνδυασμός της RCD αυτής και της αντίστασης του ηλεκτροδίου γείωσης της εγκατάστασης πρέπει να εξασφαλίζουν ότι η τάση επαφής στα μεταλλικά μέρη της εγκατάστασης δεν θα ξεπερνά τα 50V σε περίπτωση σφάλματος L-PE.
Για παράδειγμα: Με αντίσταση ηλεκτροδίου γείωσης 30Ω και ρεύμα σφάλματος 300mA, σε περίπτωση σφάλματος L-PE η τάση επαφής δεν θα ξεπερνά τα 9V στα μεταλλικά μέρη της εγκατάστασης που είναι συνδεδεμένα στον PE και η διακοπή παροχής γίνεται άμεσα. Με βάση τη χρήση RCD με ΙΔΝ<=300mA η μέγιστη επιτρεπτή αντίσταση ηλεκτροδίου είναι <167Ω (Re≤50V/0,3A) ενώ με ΙΔΝ<=500mA η αντίσταση ηλεκτροδίου θα πρέπει να είναι <100Ω (Re≤50V/0,5A) ώστε να διασφαλίζεται η τάση επαφής κάτω από τα 50V. 
Βέβαια υπάρχουν και απαιτήσεις για κάλυψη ορισμένων κυκλωμάτων της εγκατάστασης με RCD με ΙΔΝ<=30mA για προστασία τους από άμεση και έμμεση επαφή αλλά το θέμα αυτό θα αναπτυχθεί σε άλλη ενότητα στη συνέχεια.

Με βάση την Περί Ηλεκτρισμού Νομοθεσία, πριν τη σύνδεση οποιασδήποτε ηλεκτρικής εγκατάστασης στο δίκτυο διανομής, ο ηλεκτρολόγος εγκαταστάτης οφείλει να καλέσει τον Ιδιοκτήτη Συστήματος Δικτύου Διανομής (ΑΗΚ) για έλεγχο - επιθεώρηση της εγκατάστασης.   Δεν γίνεται σύνδεση εγκατάστασης με το δίκτυο διανομής αν δεν γίνει πρώτα επιθεώρηση της εγκατάστασης από τους επιθεωρητές της ΑΗΚ. Σε περιπτώσεις όπου η ηλεκτρική εγκατάσταση θα λειτουργήσει αυτόνομα και δεν θα συνδεθεί με το δημόσιο δίκτυο διανομής, τότε η επιθεώρηση της εγκατάστασης γίνεται από την Ηλεκτρομηχανολογική Υπηρεσία (ΗΜΥ). Η επιθεώρηση γίνεται πάντα παρουσία του ηλεκτρολόγου που έχει αναλάβει την ευθύνη της εγκατάστασης και η ηλεκτροδότηση γίνεται εφόσον διαπιστωθεί ότι αυτή είναι ασφαλής. Για το θέμα αυτό ακολουθεί αναλυτική περιγραφή σε ξεχωριστή ενότητα.    Για να γίνει σύνδεση με το δίκτυο διανομής συντάσσεται από το μελετητή και από τον αδειούχο ηλεκτρολόγο από κοινού Υπεύθυνη Δήλωση προς τον ΑΗΚ.

Η τεκμηρίωση και τα σχέδια που συντάσσονται και κατατίθενται στην ΑΗΚ έχουν αρκετά κοινά σημεία με αυτά της ελληνικής Υπεύθυνης Δήλωσης Εγκαταστάτη. Είναι περιεκτικά και αναλυτικά αλλά εδώ υπάρχει η διαφορά: Όλα όσα έχουν δηλωθεί και περιγραφεί ελέγχονται από τους επιθεωρητές της ΑΗΚ επί τόπου όταν γίνεται ο έλεγχος για τη σύνδεση με τα δίκτυα όπως θα περιγραφεί σε επόμενη παράγραφο. Το ενδιαφέρον είναι ότι αφού κατατεθεί από τον αδειούχο ηλεκτρολόγο η Υπεύθυνη Δήλωση ηλεκτρικής εγκατάστασης προς την ΑΗΚ δεν μπορεί άλλος ηλεκτρολόγος να προχωρήσει για τον έλεγχο και ηλεκτροδότηση της. 

3. Πρότυπα, νόμοι, κανονισμοί, διαδικασίες  

Στην Κύπρο εφαρμόζονται τα αγγλικά πρότυπα για τις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις ΧΤ και συγκεκριμένα το πρότυπο BS 7671 στην 16η έκδοσή του. Το πρότυπο ισχύει σαν κείμενο αναφοράς μόνο στην αγγλική έκδοσή του. Υπάρχει και σε ελληνική μετάφραση αλλά σαν βοήθημα, όχι σαν κείμενο αναφοράς. Σε προετοιμασία βρίσκεται η εφαρμογή της 17ης έκδοσης. Η έκδοση αυτή προβλέπεται να τεθεί σε πλήρη εφαρμογή από 01.07.2018 και γίνονται προσπάθειες από τον ΣΕΗΚ για έγκαιρη μετάφρασή της στα ελληνικά.

Καθοριστικό ρόλο στα ηλεκτρολογικά δρώμενα της Κύπρου εκτός από την ΑΗΚ έχει και το Τμήμα Ηλεκτρομηχανολογικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων (ΗΜΥ). Στις αρμοδιότητές του είναι η δημιουργία και η τήρηση της ηλεκτρολογικής Νομοθεσίας, όπως επίσης οι πραγματογνωμοσύνες σε περίπτωση καταγγελιών, ατυχημάτων ή δυστυχημάτων, οι έλεγχοι εγκαταστάσεων που δεν συνδέονται στο δημόσιο διανομής, αλλά και η παρακολούθηση της νομιμότητας και της ασφάλειας ηλεκτρικών συσκευών και ηλεκτρολογικών υλικών.    Το ΗΜΥ μπορεί να νομοθετεί πρόσθετες απαιτήσεις εκτός από αυτές των προτύπων για τις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις.  Επίσης ορίζει ποιοι έχουν  το νόμιμο δικαίωμα να εμπλέκονται με τις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις: Σύμφωνα με την περί Ηλεκτρισμού Νομοθεσία, κανένας δε δύναται να αναλάβει την ευθύνη της εκπόνησης σχεδίων και μελετών, της εγκατάστασης και λειτουργίας οποιασδήποτε ηλεκτρικής συσκευής και εξοπλισμού εκτός αν αυτός κατέχει το αναγκαίο Πιστοποιητικό Ικανότητας και Πιστοποιητικό Εγγραφής σε ισχύ που παρέχεται από το Διευθυντή του Τμήματος Ηλεκτρομηχανολογικών Υπηρεσιών.  

Στις κυπριακές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις οι μελετητές ηλεκτρικών εγκαταστάσεων εμπλέκονται πολύ περισσότερο σε σύγκριση με την Ελλάδα.    Για να ξεκινήσει να κατασκευάζεται μια νέα ηλεκτρική εγκατάσταση θα πρέπει να υπάρχει απαραίτητα μελέτη, η οποία κατατίθεται για έκδοση της Άδειας Οικοδομής σύμφωνα με τον Περί Οδών και Οικοδομών Νόμο. Ό εργολήπτης ηλεκτρολόγος πρέπει να είναι απαραίτητα αδειούχος. Οι άδειές τους εκδίδονται από το ΗΜΥ, είναι σε μορφή ταυτότητας, περιγράφουν τα όρια ισχύος και έχουν ετήσια διάρκεια. Τόσο οι εγκαταστάτες όσο και οι μελετητές πρέπει να κατέχουν επίσης Πιστοποιητικό Ικανότητας και Πιστοποιητικό Εγγραφής. Για να μπορέσει να δώσει προσφορά σε ένα νέο έργο ένας ηλεκτρολόγος πρέπει να πάρει τη μελέτη από το μελετητή. Εφόσον του ανατεθεί το έργο εκτελεί τη μελέτη και επιβλέπεται από το μελετητή κατά τη διάρκεια της κατασκευής της εγκατάστασης. Όταν η εγκατάσταση ολοκληρωθεί, ο μελετητής κάνει τελικά σχέδια με βάση τα στοιχεία που του δίδει ο ηλεκτρολόγος. Σε αυτά τα σχέδια περιλαμβάνονται οι κατόψεις στις οποίες περιγράφονται οι θέσεις των ηλεκτρολογικών υλικών και μονογραμμικά σχέδια πινάκων. Από τα σχέδια αυτά κρατά αντίγραφα σε προσωπικό αρχείο ο εργολήπτης ηλεκτρολόγος που κατασκεύασε την εγκατάσταση και επίσης τα σχέδια αυτά κατατίθενται στην ΑΗΚ η οποία δημιουργεί το δικό της αρχείο για την εγκατάσταση.    

Για να ηλεκτροδοτηθεί μια νέα εγκατάσταση προβλέπεται μια σειρά βημάτων - εργασιών.   Για τις γειώσεις των εγκαταστάσεων χρησιμοποιούνται κυρίως ηλεκτρόδια ράβδου (επιχαλκωμένος χάλυβας). Η αντίσταση γείωσης ελέγχεται από τους επιθεωρητές της ΑΗΚ πριν από την οριστική ηλεκτροδότηση, κυρίως με τη μέθοδο του βρόχου σφάλματος και με βάση τι μεγέθους ‘‘αυτόματο’’ (RCD) έχει τοποθετηθεί στην αρχή της εγκατάστασης. Μετά την αρχική ηλεκτροδότηση, το πότε θα πρέπει να επανελεγχθεί μια εγκατάσταση (διάρκεια επανελέγχου) ορίζεται από το μελετητή.  Η απόφαση για επανέλεγχο δίδεται στον ιδιοκτήτη της εγκατάστασης. Ό ηλεκτρολόγος πρέπει να επικολλά ετικέτα στον κεντρικό πίνακα ώστε να υπενθυμίζει στον ιδιοκτήτη πότε πρέπει να μεριμνήσει για τον επανέλεγχο της εγκατάστασής του. Όπως και στην Ελλάδα δεν υπάρχει και στην Κύπρο σύστημα υπενθύμισης για τους επανελέγχους. Τελευταία γίνεται μια προσπάθεια να ενεργοποιηθούν οι επανέλεγχοι ηλεκτρικών εγκαταστάσεων ειδικά για τους χώρους συνάθροισης κοινού (σχολεία, καφετέριες, εστιατόρια, ταβέρνες, μπαρ κλπ.) σε ετήσια βάση. Οι επανέλεγχοι αυτοί γίνονται από το ΗΜΥ στη βάση της ετήσιας άδειας λειτουργίας που απαιτείται να κατέχουν τέτοιου είδους υποστατικά όπως ορίζει η περί ηλεκτρισμού Νομοθεσία.  Αν προκύψει μεγάλης έκτασης τροποποίηση ή προσθήκη σε υπάρχουσα ηλεκτρική εγκατάσταση θα πρέπει ο ηλεκτρολόγος να δημιουργήσει τεκμηρίωση (σχέδια, αποτελέσματα μετρήσεων και ελέγχων) μόνο για την προσθήκη αυτή και να κληθεί η ΑΗΚ να επιθεωρήσει την εγκατάσταση για να βεβαιωθεί ότι αυτή παραμένει ασφαλής.  Η διαδικασία αυτή δεν λειτουργεί πάντα, ιδιαίτερα σε μικρής έκτασης εργασίες. Σε περιπτώσεις ατυχημάτων ή καταγγελιών επεμβαίνει επίσης το ΗΜΥ.    Γενικά, δεν υπάρχει νομοθετική ρύθμιση για υποχρέωση επανελέγχου σε κατοικίες και σε παρόμοιους χώρους. Γίνεται προσπάθεια από τον ΣΕΗΚ να νομοθετηθεί υποχρεωτικός επανέλεγχος ιδιαίτερα μετά από αλλαγή χρήστη (π.χ νέος ενοικιαστής).

4. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ηλεκτρικών εγκαταστάσεων  

Κατά κανόνα οι περισσότερες ηλεκτρικές γραμμές οδεύουν στο δάπεδο σε πλαστικούς σωλήνες. Στους σωλήνες αυτούς επιτρέπονται να τοποθετούνται και καλώδια απλής μόνωσης (ΝΥΑ). Οι ηλεκτρικές γραμμές στο ταβάνι οδεύουν στο μπετόν με σωλήνες συνήθως Φ20 που τοποθετούνται κατά τη φάση του σιδερώματος.

Σε κάθε θέση σύνδεσης φωτιστικού υπάρχει κουτί σύνδεσης-διακλάδωσης και στερέωσης φωτιστικού. Το κουτί αυτό είναι πολύ πρακτικό γιατί συνδυάζει πολλές δυνατότητες.

Δεν εντοπίζονται κουτιά διακλάδωσης σε τοίχους. Οι διακλαδώσεις γίνονται κατά κανόνα στα κουτιά σύνδεσης των πριζών και των διακοπτών ή όπως αναφέρθηκε στα κουτιά των φωτιστικών. Πολλά φωτιστικά οροφής αλλά και ανεμιστήρες οροφής στερεώνονται στα κουτιά σύνδεσης - στερέωσής τους. 

Τα σκαψίματα στους τοίχους δεν γίνονται  από τους ηλεκτρολόγους. Γίνονται από τους οικοδόμους με βάση τις οδηγίες των ηλεκτρολόγων. Στη συνέχεια οι ηλεκτρολόγοι στερεώνουν τα ηλεκτρολογικά υλικά (κουτιά, βάσεις πινάκων) και ακολουθούν οι σοβατζήδες.

Οι πρίζες συνδέονται σε κύκλωμα δακτυλίου με αγωγούς διατομής 2,5mm2 και ασφαλίζονται με μικρουτόματο 32Α. Πρίζες συνδέονται και ακτινωτά με αγωγούς 4mm2 και επίσης μικρουτόματο 32Α. Υπάρχει υποχρεωτική κάλυψη όλων των πριζών με RCD με ΙΔΝ<=30mA. 

Δεν επιτρέπεται η εγκατάσταση πριζών 230V στα μπάνια παρά μόνο για ξυριστικές μηχανές (ειδική πρίζα με μετασχηματιστή απομόνωσης 230/230V).

  

Για διακοπή και απομόνωση αλλά και για χειρισμό σταθερών ηλεκτρικών συσκευών (κουζίνα, θερμοσίφωνο, κλιματιστικό, απορροφητήρα κλπ.) δεν χρησιμοποιούνται ραγοδιακόπτες στον πίνακα όπως στην Ελλάδα.Τοποθετούνται ειδικοί διακόπτες με ενδεικτική λυχνία σε κουτί τοίχου για δυνατότητα ελέγχου, διακοπής και απομόνωσης, απαραίτητα σε οπτική επαφή με τη συσκευή. Αυτή η απαίτηση ισχύει και για ηλεκτρικά ρολά ή για εξαεριστήρες. Σε κάποιες περιπτώσεις ο διακόπτης αυτός περιέχει και μικρή ασφάλεια τήξεως 13Α  κυλινδρική. Όπου δεν είναι εφικτή η τοποθέτηση διακόπτη απομόνωσης τοποθετούνται ειδικά φις αρσενικά - θηλυκά (φίσες).

Η απαίτηση της περί ηλεκτρισμού Νομοθεσίας είναι σαφής: Η διακοπή και η απομόνωση ηλεκτρικής συσκευής ή μέρους της πρέπει να είναι ορατή και ελέγξιμη από το σημείο που βρίσκεται η συσκευή. Η απαίτηση αυτή προκύπτει με στόχο ώστε σε περίπτωση επεμβάσεων και service να μην υπάρχει ρίσκο ότι θα γίνει ανεξέλεγκτη  τροφοδοσία της συσκευής άρα κίνδυνος ηλεκτροπληξίας για τον επισκευαστή.    Ιδιαίτερα για τα εξωτερικά μέρη των διαιρούμενων κλιματιστικών υπάρχει ξεχωριστή απαίτηση: Διακόπτης διακοπής και απομόνωσης αλλά για εξωτερική τοποθέτηση τοποθετείται κοντά στο εξωτερικό μέρος ώστε να υπάρχει η σίγουρη απομόνωση του για εργασίες service.    

Στα μπάνια, αν υπάρχουν μεταλλικοί σωλήνες ή είδη υγιεινής μεταλλικά, αυτά θα πρέπει να είναι συνδεδεμένα σε ισοδυναμική σύνδεση. Δίδεται ιδιαίτερη προσοχή στις ισοδυναμικές συνδέσεις (γεφυρώσεις) αγώγιμων μερών. Ακόμα και στις κουζίνες προβλέπεται ισοδυναμική σύνδεση για τη λεκάνη του νεροχύτη αν είναι μεταλλική.   

Σε φωτεινές επιγραφές στο εξωτερικό των κτιρίων που έχουν λαμπτήρες νέον ή φωτεινούς σωλήνες αερίων τοποθετείται διακόπτης κοντά στην επιγραφή για απομόνωσή τους (διακόπτης πυροσβέστη).   Τοποθετείται γενικός διακόπτης απομόνωσης για κάθε εγκατάσταση, για κάθε υποπίνακα, 4πολικός για τριφασικές εγκαταστάσεις και διπολικός για μονοφασικές. Οι απαιτήσεις για διακοπή και απομόνωση κάθε ορόφου είναι σαφείς: Δεν πρέπει να υπάρχει τροφοδοσία από άλλη γραμμή 230V στον όροφο (π.χ. σε θερμοστάτη) όταν ο διακόπτης απομόνωσης του ορόφου κάνει διακοπή.

5. Ηλεκτρολογικά υλικά εγκαταστάσεων   

Στα καλώδια ισχυρών ρευμάτων ακολουθούνται πλέον οι ευρωπαϊκοί χρωματισμοί (για τις φάσεις καφέ, μαύρο, γκρι, ουδέτερος μπλε, προστασίας κίτρινο - πράσινο). Βέβαια υπάρχουν ακόμα πολλές παλιές εγκαταστάσεις στις οποίες ο ουδέτερος είναι μαύρος.

Στις εγκαταστάσεις που τροφοδοτούνται από δίκτυο ΤΤ η διατομή του αγωγού ΡΕ δεν ακολουθεί την διατομή των φάσεων μέχρι τα 16mm2 όπως στην Ελλάδα. Είναι μια βαθμίδα μικρότερη.    Με βάση αυτόν τον κανόνα υπάρχει ένα διαφορετικό καλώδιο ισχύος σε ευρεία χρήση, το καλώδιο Twin (PVC/PVC). Είναι πλακέ, περιέχει δύο αγωγούς με χρωματισμούς καφέ και μπλε και ανάμεσά τους έναν γυμνό αγωγό για ΡΕ διατομής μιας βαθμίδας μικρότερης από τις διατομές φάσεως και ουδετέρου.
Για παράδειγμα 2 Χ1,5 mm2 και 1,0mm2. Μπορεί να έχει και περισσότερους αγωγούς και φθάνει σε διατομές έως 16 mm2.

Πριν αρχίσουν να προβληματίζονται για το καλώδιο 2Χ1,5mm2 και 1,0mm2 όσοι έχουν φτάσει διαβάζοντας ως εδώ, πρέπει να σημειωθεί ότι ασφαλίζεται με MCB (μικροαυτόματο) 6Α και προορίζεται μόνο για εσωτερική χρήση.    Χρησιμοποιούνται επίσης καλώδια ισχύος με μεταλλική θωράκιση (Steel Wire Armoured)(XLPE/SWA/PVC) η οποία θωράκιση αναλαμβάνει το ρόλο αγωγού προστασίας και τα οποία δεν εντοπίζονται στην Ελλάδα. Τα καλώδια αυτά ονομάζονται ARMOURED, χρησιμοποιούνται συνήθως για τις γραμμές μετρητή - πίνακα, για τις γραμμές τροφοδοσίας υποπινάκων, ηλιακών θερμοσιφώνων, κλιματιστικών κλπ. Βέβαια για την απόληξη της θωράκισης και για την αξιοποίησή της σαν αγωγός ΡΕ χρησιμοποιούνται ειδικά εξαρτήματα.     

Οπως έχει αναφερθεί, δεν εντοπίζονται κουτιά διακλάδωσης. Τα κουτιά διακοπτών και πριζών είναι όλα τετράγωνα, μεταλλικά, με θέση για σύνδεση αγωγού PE, με σπειρώματα για τη στερέωση των υλικών με βίδες.

Μια κυπριακή εταιρεία ξεκίνησε πρόσφατα παραγωγή κουτιών από πλαστικό. Τα κουτιά αυτά έχουν ειδικό κάλυμμα ώστε να μένουν καθαρά κατά τη διάρκεια του σοβαντίσματος.    Δεν υπάρχουν πρίζες και διακόπτες με στερέωση με άγκιστρα. Όλα τα υλικά για εντοιχιζόμενη εγκατάσταση (διακόπτες, μπουτόν, πρίζες ισχύος, πρίζες data, πρίζες TV κλπ) στερεώνονται με βίδες στα τετράγωνα κουτιά διακοπτών και πριζών που αναφέρθηκαν.    Σε διακόπτες και πρίζες δεν υπάρχει η μεγάλη ποικιλία των σχεδίων και των χρωμάτων που βρίσκουμε στην Ελλάδα.  

Οι πρίζες και τα φις ισχύος έχουν πολλές ιδιαιτερότητες συγκρινόμενα με τα σούκο: 
- Οι πρίζες έχουν πολικότητα, πάντα δεξιά η φάση και αριστερά ο ουδέτερος. - Αν δεν μπει πρώτα στην πρίζα ο ακροδέκτης της γειώσεως του φις, δεν ‘‘ανοίγουν’’ οι οπές φάσεως και ουδετέρου και εξασφαλίζεται η περίπτωση εισαγωγής μεταλλικού αντικειμένου που μπορεί να έλθει σε επαφή με τη φάση. - Οι περισσότερες πρίζες έχουν ενσωματωμένο διακόπτη. Αυτός ελέγχει τη φάση και δίδει τη δυνατότητα ελέγχου του φορτίου χωρίς μετακίνηση του φις.
- Όπως έχει αναφερθεί, οι περισσότερες πρίζες 230V είναι διπλές. Έτσι μειώνονται δραστικά τα πολύπριζα…
- Τα φις των συσκευών έχουν ενσωματωμένη κυλινδρική ασφάλεια τήξεως στα 13Α. Οι ασφάλειες αυτές πουλιούνται και στα σούπερμάρκετ. 

- Για συσκευές με σούκο φις υπάρχουν προσαρμοστές (adaptors). Υπάρχουν και ηλεκτρικές συσκευές που πουλιούνται με φις σούκο που έχει ενσωματωμένο προσαρμοστή.     

Στους εντοιχισμένους διακόπτες υπάρχουν επίσης ιδιαιτερότητες. Εκτός από απλούς, διπλούς τριπλούς, μπουτόν, αλέ-ρετούρ κλπ., υπάρχουν και ειδικοί εντοιχισμένοι διακόπτες που ελέγχουν σταθερές ηλεκτρικές συσκευές που έχουν μόνιμη σύνδεση με ηλεκτρικό ρεύμα, όπως κλιματιστικά, θερμοσίφωνα, ηλεκτρικές κουζίνες, απορροφητήρες, πλυντήρια, θερμαντικά σώματα κλπ. Οι διακόπτες αυτοί έχουν και ενδεικτική λυχνία λειτουργίας. 

Ενα επίσης ενδιαφέρον υλικό είναι το κουτί οροφής όπως έχει αναφερθεί σε προηγούμενη παράγραφο.

 6. Ηλεκτρικοί πίνακες   

Η βασική διαφορά σε αρκετούς πίνακες σε σύγκριση με τους ελληνικούς είναι η κάθετη διάταξη των υλικών ράγας σε μορφή δένδρου. Η βάση για τη διάταξη αυτή ονομάζεται solid busbar.

Το πλεονέκτημα της διάταξης αυτής κατά τους Κύπριους ηλεκτρολόγους είναι η εύκολη αντικατάσταση, αλλαγή ή προσθήκη μικροαυτομάτων (MCBs) χωρίς διακοπή της παροχής.    Δεν εντοπίζονται πίνακες ή υποπίνακες με διαφανές εμπρόσθιο κάλυμμα όπως στην Ελλάδα.   Δεν εντοπίζονται επίσης ενδεικτικές λυχνίες παρά μόνο σε πίνακες επαγγελματικών εφαρμογών.     Ιδιαίτερη προσοχή δίδεται στην περιγραφή των κυκλωμάτων που τροφοδοτούνται από κάθε πίνακα. Βέβαια κατασκευάζονται και πίνακες με οριζόντια διάταξη των υλικών όπως και στην Ελλάδα.

7. Αρχικός έλεγχος ηλεκτρικής εγκατάστασης από την ΑΗΚ   

Ο γράφων είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει τον αρχικό έλεγχο από την ΑΗΚ σε ηλεκτρική εγκατάσταση σε μονοκατοικία στη Λευκωσία. Μια σύντομη περιγραφή του ελέγχου αυτού ακολουθεί στη συνέχεια. Στην κατοικία αυτή το καλώδιο παροχής της ΑΗΚ έρχεται υπόγεια στο χώρο μετρητή ασφαλίζεται  με τρεις ανεξάρτητους μικροαυτομάτους και μετά το μετρητή αρχίζει η ευθύνη του αδειούχου ηλεκτρολόγου. Την ημέρα του ελέγχου έγινε η αποξήλωση της εργοταξιακής παροχής. Ο έλεγχος ξεκινά με τους μικροαυτομάτους σφραγισμένους σε θέση off. Οι ελεγκτές της ΑΗΚ είναι πάντα δύο. Στον έλεγχο πρέπει να παρίσταται και ο έχων την ευθύνη της εγκατάστασης ηλεκτρολόγος.    Στο πρώτο στάδιο του ελέγχου περιέχονται οι έλεγχοι συνέχειας και ορθής πολικότητας για τη γραμμή μετρητή - γενικού πίνακα και για τις γραμμές κεντρικού πίνακα - υποπινάκων.    Στη συνέχεια γίνεται οπτικός έλεγχος σε όλους τους πίνακες με σύγκριση των σχεδίων που έχουν κατατεθεί με τα εγκατεστημένα στους πίνακες ηλεκτρολογικά υλικά.    Ακολουθούν οι μετρήσεις συνέχειας των αγωγών προστασίας με 200mA σε όλες τις πρίζες, τις αναμονές ηλεκτρικών συσκευών, στον ηλιακό θερμοσίφωνα, στα εξωτερικά μέρη των κλιματιστικών και στο μηχανοστάσιο θέρμανσης.    Στη συνέχεια γίνεται έλεγχος ισοδυναμικής σύνδεσης με επίσης 200mA στη μεταλλική λεκάνη του νεροχύτη της κουζίνας και στα εξωτερικά μηχανήματα των κλιματιστικών και στο πιεστικό νερού.   

O επόμενος έλεγχος περιλαμβάνει τη διαπίστωση σωστής πολικότητας σε όλες τις πρίζες: Οτι η φάση είναι πάντα δεξιά. Επίσης γίνεται έλεγχος ότι η σύνδεση δακτυλίου στις πρίζες είναι σωστή και ολοκληρωμένη.   Ακολουθούν μετρήσεις αντίστασης μόνωσης με 500VDC στον κεντρικό πίνακα και στους υποπίνακες. Τα αποτελέσματα όλων των ελέγχων και των μετρήσεων καταγράφονται και εφόσον όλα κρίνονται αποδεκτά εγκρίνεται η ηλεκτροδότηση.    Οι μικροαυτόματοι στο μετρητή έχουν παραμείνει σφραγισμένοι σε θέση offμέχρι να ολοκληρωθεί ο οπτικός έλεγχος και οι μετρήσεις συνέχειας αγωγών προστασίας και αντίστασης μόνωσης που αναφέρθηκαν.    Αποσφραγίζονται, και αρχίζουν δοκιμές και μετρήσεις με κανονική τροφοδοσία.    Γίνονται μετρήσεις ρεύματος βραχυκυκλώματος L-N και βρόχου σφάλματος L-PE στο γενικό πίνακα και σε ακραίες θέσεις τις εγκατάστασης. Για κάθε RCD γίνονται μετρήσεις χρόνου διακοπής με ρεύμα >5ΧΙΔΝ. Επιβεβαιώνεται ότι οι διακόπτες απομόνωσης των σταθερών ηλεκτρικών συσκευών λειτουργούν πραγματικά. Γίνονται έλεγχοι ότι στον ίδιο διακόπτη τοίχου με περισσότερα του ενός πλήκτρα δεν υπάρχουν τροφοδοσίες από διαφορετικές φάσεις. Γίνεται διαπίστωση ότι η διακοπή και απομόνωση κάθε ορόφου είναι πλήρης. Τέλος γίνεται έλεγχος ότι όλες οι συνδεδεμένες καταναλώσεις λειτουργούν κανονικά. Αν διαπιστωθούν μεγάλες αποκλίσεις  επαναλαμβάνεται ο έλεγχος. Αν οι αποκλίσεις είναι μικρές αποκαθίστανται και στέλνεται τεκμηρίωση από τον ηλεκτρολόγο στον επιθεωρητή ότι αποκαταστάθηκαν και κλείνει ο έλεγχος. Στον περιγραφόμενο έλεγχο διαπιστώθηκε μια απόκλιση στην ασφάλιση του κυκλώματος του πιεστικού συγκροτήματος: Στα σχέδια και στον υποπίνακα υπήρχε μόνο θερμικό ρυθμιζόμενο, άρα δεν υπήρχε προστασία κυκλώματος από βραχυκύκλωμα. Τοποθετήθηκε άμεσα μικροαυτόματος MCB 10Α, η εγκατάσταση κρίθηκε ασφαλής και ο ηλεκτρολόγος ανέλαβε να υποβάλει άμεσα διορθωμένο σχέδιο του υποπίνακα στην ΑΗΚ. Η ΑΗΚ διατηρεί αρχείο των ελέγχων της για 7 χρόνια.

 8. Για επίλογο  

 Σε ηλεκτρολογικές συζητήσεις τίθεται συχνά το ερώτημα: Συγκρίνοντας το πώς γίνονται οι ηλεκτρικές εγκαταστάσεις στην Κύπρο και στην Ελλάδα ποιες από αυτές είναι ασφαλέστερες; Το συμπέρασμα - η απάντηση είναι, ότι όταν τηρούνται τα πρότυπα και η νομοθεσία οι ηλεκτρικές εγκαταστάσεις γίνονται ασφαλέστερες.  Απόλυτη ασφάλεια με το ηλεκτρικό ρεύμα δεν μπορεί να υπάρξει. Στην Κύπρο όμως για τα θέματα ηλεκτρικής ασφάλειας υπάρχει μια βασική διαφορά με βάση την οπτική και την εμπειρία του γράφοντος: Οι έλεγχοι που γίνονται από την ΑΗΚ και από το ΗΜΥ στις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις δημιουργούν ένα καλύτερο πλέγμα ασφάλειας και σιγουριάς για τον ηλεκτρολόγο αλλά και για τους χρήστες της εγκατάστασης σε σύγκριση με την ελληνική ηλεκτρολογική πραγματικότητα.    

Οι πληροφορίες και οι εικόνες που καταγράφηκαν εδώ δεν θα είχαν συγκεντρωθεί αν δεν είχαν συνδράμει δυναμικά οι δραστήριοι ηλεκτρολόγοι του ΣΕΗΚ: Ο κ. Γιώργος Κυριάκου - πρόεδρος, ο κ. Γιάννος Χριστοφίδης - αντιπρόεδρος, ο κ. Δήμος Δημοσθένους, ο κ. Πανίκος Παναγή, όπως επίσης οι συνεργάτες της ΑΗΚ: ο κ. Ανδρέας Κωνσταντίνου, ο κ. Μάριος Παπουτσής και ο κ. Λάμπρος Μούσκος, αλλά και όλοι οι ηλεκτρολόγοι που συμμετείχαν στα προγράμματα κατάρτισης του ΣΕΗΚ.

πηγή:Γιώργος Σαρρής-δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα εγκαταστάτης